Τεχνητές ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες: Επηρεάζουν την υγεία; Πότε έχω αυξημένη έκθεση; Πως μπορώ να τις μετρήσω και πως να προστατευτώ;

Τι είναι τα ανθρωπογενή ηλεκτρομαγνητικά πεδία και πως μας επηρεάζουν; Γιατί συνδέονται με πληθώρα ασθενειών; Πως μπορώ να τα μετρήσω; Πότε η έκθεση μας υπερβαίνει τα προτεινόμενα όρια ασφαλείας; Πως μπορούμε να προστατευτούμε;

Διαβάστε παρακάτω το αναλυτικό μας άρθρο.

Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τις επιπτώσεις από τις τεχνητές ακτινοβολίες, μετρητές ακτινοβολίας, υπηρεσίες μέτρησης από μηχανικό και τρόπους προστασίας από ακτινοβολίες στο www.home-biology.gr!

Τι είναι οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες / ηλεκτρομαγνητικά πεδία (EMF);

Οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες είναι ενεργειακά πεδία που δημιουργούνται από ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια και συνδυάζει ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία.

Υπάρχουν φυσικές ακτινοβολίες (η ηλιακή και άλλες κοσμικές ακτινοβολίες, το μαγνητικό πεδίο της γης, τα κύματα Shumman κ.α.) και τεχνητές ακτινοβολίες (από τις ηλεκτρικές συσκευές, τα καλώδια της ΔΕΗ, τα κινητά τηλέφωνα, τις κεραίες, τα ραντάρ κ.α.)

Oι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με την συχνότητα μετάδοσης τους:

• Μη ιονίζουσες ακτινοβολίες Χαμηλών Συχνοτήτων από τις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές,τα καλώδια των οικιακών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και του δικτύου της ΔΕΗ, τους μετασχηματιστές κ.α.
• Μη ιονίζουσες ακτινοβολίες Υψηλών Συχνοτήτων από τα κινητά τηλέφωνα και τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας, το ασύρματο ίντερνετ (WI-FI), τα φορητά τηλέφωνα και τις βάσεις τους (DECT), τις συσκευές bluetooth, τα συστήματα συναγερμού, τους φούρνους μικροκυμάτων, τις ασύρματες κονσόλες παιχνιδιών, τις κεραίες εκπομπής ραδιοτηλεοπτικών σημάτων, τα ραντάρ του στρατού, των αεροδρομίων και των λιμανιών, τα μετεωρολογικά ραντάρ, τους δορυφόρους, το σύστημα επικοινωνίας της αστυνομίας (ΤΕΤRΑ) κ.α.
• Ιονίζουσες ακτινοβολίες (με συχνότητα μεγαλύτερη του ορατού φωτός) από τις ακτίνες Χ (ακτινογραφίες), την υπεριώδη και άλλες κοσμικές ακτινοβολίες, το αέριο ραδόνιο που αναβλύζεται από διάφορα σημεία της γης, το ουράνιο (που χρησιμοποιείται στα εργοστάσια παραγωγής πυρηνικής ενέργειας), ραδιενεργά υλικά που βρίσκονται σε διάφορα πετρώματα κ.α.

Σε τι διαφέρουν τα ανθρωπογενή ή τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία (man made EMF) από τα φυσικά ηλεκτρομαγνητικά πεδία;

1. Σε αντίστοιχες συχνότητες εκπομπής, τα επίπεδα των κοσμικών ακτινοβολιών είναι απειροελάχιστα σε σχέση με των τεχνητών ακτινοβολιών

“50 χρόνια πριν, ήταν αδύνατο να μετρήσουμε 10 pW/cm2 στην περιοχή συχνοτήτων 100 KHz - 300 GHz. Σήμερα αναλόγως με την τοποθεσία καταγράφονται τιμές 1-100 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερες”

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα Β3-0280[1]  

Το μαγνητικό πεδίο της γης που είναι ισχυρότερο από τα περισσότερα τεχνητά ηλεκτρομαγνητικό πεδία είναι στατικό. Σε αντίθεση με τα εναλλασσόμενα πεδία, τα στατικά δεν αλλάζουν συνεχώς πολικότητα, προκαλώντας μεταβολές στην ευθυγράμμιση των μορίων και στις τροχιές των ατόμων.

2. Οι τεχνητές ακτινοβολίες έχουν αφύσικες κυματομορφές με σταθερά επαναλαμβανόμενο μοτίβο πλάτους, παλμών κλπ

“Το πρόβλημα είναι ότι οι τεχνητές ακτινοβολίες δεν είναι «φυσιολογικές». Είναι τεχνουργήματα με ασυνήθιστες εντάσεις, χαρακτηριστικά εκπομπής σήματος, ψηφιακά πρωτόκολλα και κυματομορφές, που δεν συναντώνται στη φύση. Και μπορούν να αποπροσανατολίσουν τα κύτταρα με εκατομμύρια τρόπους”

Blake Levit, συγγραφέας του βιβλίου “Electromagnetic Fields, A Consumer’s Guide to the Issues and How to Protect Ourselves”[2]

"Όλα τα ανθρωπογενή ηλεκτρομαγνητικά πεδία (ΗΜΠ) και η αντίστοιχη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι πλήρως πολωμένα και συνεκτικά, καθώς παράγονται από ηλεκτρικά/ηλεκτρονικά κυκλώματα/κεραίες με συγκεκριμένα γεωμετρικά σχήματα. Επιπλέον, τα περισσότερα ανθρωπογενή ΗΜΠ και ιδιαίτερα αυτά που παράγονται από συσκευές/κεραίες ασύρματης επικοινωνίας κινητά/"έξυπνα" τηλέφωνα και αντίστοιχες κεραίες βάσης, ασύρματα οικιακά (DECT: Ψηφιακά Βελτιωμένες Ασύρματες Τηλεπικοινωνίες), δρομολογητές "ασύρματης πιστότητας" (Wi-Fi) για ασύρματη σύνδεση στο Διαδίκτυο, ασύρματη σύνδεση "bluetooth" μεταξύ ηλεκτρονικών συσκευών κ.λπ.], είναι ταλαντούμενα και ιδιαίτερα μεταβλητά σε κάθε στιγμή, ειδικά στην έντασή τους. Όλοι οι τύποι ΗΜΠ αποτελούνται από κύματα φέροντος μικροκύματος (MW) (300MHz-300GHz), διαμορφωμένα, κυρίως από σήματα Εξαιρετικά Χαμηλής Συχνότητας (ELF: 3–3.000Hz) ή Πολύ Χαμηλής Συχνότητας (VLF: 3–30kHz), και περιλαμβάνονται σε παλμούς ενεργοποίησης/απενεργοποίησης που επαναλαμβάνονται σε διάφορους ρυθμούς ELF. Επιπλέον, εμφανίζουν έντονη τυχαία μεταβλητότητα στα πλάτη του σήματος τους με συχνότητες στη ζώνη εξαιρετικά χαμηλής συχνότητας (ULF: 0–3Hz). Η ζώνη MW είναι μέρος της ευρύτερης ζώνης ραδιοσυχνοτήτων (RF: 300kHz–300GHz). Επομένως, παρόλο που όλα τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία WC αναφέρονται συνήθως απλώς ως ηλεκτρομαγνητικά πεδία "RF", στην πραγματικότητα είναι ένας συνδυασμός ηλεκτρομαγνητικών πεδίων RF/MW, ELF και ULF. Τα νεότερα συστήματα 3G, 4G, 5G έχουν βασική συχνότητα επανάληψης πλαισίου (ονομαστικά) στα 100Hz και εμφανίζουν αυξανόμενη μεταβλητότητα στους παλμούς/σήματα τους λόγω των ολοένα και μεγαλύτερων ποσοτήτων μεταβλητών πληροφοριών που μεταφέρουν (ομιλία, εικόνες, βίντεο, Διαδίκτυο κ.λπ.)."

Panagopoulos et al. (2025), A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields. Panagopoulos et al. Front. Public Health, 04 June 2025.  Sec. Radiation and Health. Volume 13 – 2025. https://doi.org/10.3389/fpubh.2025.1585441

3. Οι τεχνητές ακτινοβολίες αποτελούν πολύ πρόσφατη προσθήκη στον ανθρώπινο περιβάλλον και δεν έχουμε αναπτύξει τους εξελικτικούς μηχανισμούς για να τις αντιμετωπίσουμε.

“Δεδομένου του μικρού χρονικού διαστήματος στο οποίο η ανθρωπότητα είναι εκτεθειμένη στο τεχνητό ηλεκτρομαγνητικό νέφος, δεν έχουμε αποκτήσει εξελικτική ανοσία ενάντια στις αρνητικές επιπτώσεις υγείας ή στις παρεμβολές που προκαλεί στις φυσιολογικές ηλεκτρομαγνητικές διαδικασίες του οργανισμού μας”

Δρ. Gerard Hyland, βιοφυσικός, Πανεπιστήμιο Warwick, 2 φορές υποψήφιος βραβείου Νόμπελ Ιατρικής[3]

Γιατί τα επίπεδα τεχνητής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας αυξάνονται συνεχώς;

Τα σημερινά πρωτόγνωρα επίπεδα ασύρματης ακτινοβολίας υψηλών συχνοτήτων αυξάνονται συνεχώς, λόγω του πολλαπλασιασμού των υπαρχόντων πηγών και τη συνεχή προσθήκη νέων ασύρματων εφαρμογών. Σήμερα είμαστε εκτεθειμένοι εκτός των άλλων σε ασύρματες ακτινοβολίες από:

• τα κινητά τηλέφωνα και τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας
• το ασύρματο ίντερνετ (WI-FI)
• τα φορητά τηλέφωνα και τις βάσεις τους (DECT)
• τις κεραίες εκπομπής ραδιοτηλεοπτικών σημάτων
• τα ασύρματα συστήματα συναγερμού, πυρανίχνευσης και ελέγχου θερμοκρασίας
• τα ραδιοδίκτυα αστυνομίας, ιδιωτικών εταιρειών ασφαλείας, μεταφορικών εταιρειών, ραδιοταξί κ.α.
• τα Baby Monitors (συσκευές επιτήρησης των μωρών)
• τα περιφερειακά Η/Υ όπως οι εκτυπωτές με την ένδειξη «Wireless ready» για να συνδέονται με τους υπολογιστές ασύρματα
• τα ασύρματα ποντίκια και τα ασύρματα πληκτρολόγια
• τις συσκευές που λειτουργούν με το Bluetooth συνεχώς ενεργοποιημένο
• τις κονσόλες παιχνιδιών με ασύρματα τηλεχειριστήρια
• τα δίκτυα WIMAX (WIFI μεγάλης εμβέλειας για την ασύρματη παροχή ίντερνετ σε ολόκληρες πόλεις- ήδη εφαρμόζεται και στην Ελλάδα)
• τις κεραίες από τις ασύρματες κοινότητες ίντερνετ που υπάρχουν σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας (π.χ. Ασύρματο Μητροπολιτικό Δίκτυο Αθηνών)
• τις κατασκευές κεραιών Υπουργείων, πρεσβειών, διπλωματικών αποστολών, Ενόπλων Δυνάμεων, Σωμάτων Ασφαλείας και Λιμενικού Σώματος, Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας κ.α.
• τα ραντάρ του στρατού, των αεροδρομίων, των λιμανιών, των μετεωρολογικών υπηρεσιών κλπ
• τους δορυφόρους
• τις κεραίες που προορίζονται για χρήση μεταφοράς δεδομένων τοπικής εμβέλειας π.χ. εντός βιομηχανικών εγκαταστάσεων, γηπέδων, συγκροτημάτων κτιρίων κτλ.
• τους interactive σχολικούς πίνακες
• τα ασύρματα ηχεία
• τους φούρνους μικροκυμάτων
• τις κεραίες ασύρματης αποστολής σήματος από τηλεόραση σε τηλεόραση
• το HAARP (= High Frequency Active Auroral Research Program)
• τους ασύρματους μετρητές ηλεκτρικού ρεύματος

Παράλληλα, η έκθεση μας σε ακτινοβολίες χαμηλών συχνοτήτων που οφείλονται στον ηλεκτρισμό έχει αυξηθεί σημαντικά λόγω της:

• μεγαλύτερης χρήσης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών
• προτίμησης ηλεκτρικών λύσεων για ψύξη και θέρμανση (π.χ. αντί για πετρέλαιο, φυσικό αέριο)
• υπερφόρτωσης δικτύου της ΔΕΗ
• κατάργησης χρήσης γειωμένων χαλυβδοσωλήνων για τα καλώδια
• φθοράς των γειώσεων και μονώσεων των καλωδίων στις παλαιότερες κατοικίες

Να σημειωθεί ότι η κατανάλωση της ηλεκτρική ενέργειας (και κατ’ επέκταση τα παραγόμενα από τα καλώδια μαγνητικά πεδία) παρουσιάζει ετήσια αύξηση ~3% και έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια (αύξηση >50% της κατανάλωσης ηλεκτρισμού την χρονική περίοδο 1990-2009).

“Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών η έκθεση σε τεχνητές πηγές ηλεκτρομαγνητικών πεδίων αυξάνεται συστηματικά λόγω της διαρκώς αυξανόμενης ζήτησης ηλεκτρισμού και της ολοένα και μεγαλύτερης διάδοσης των ασύρματων τεχνολογιών (...) με αποτέλεσμα σήμερα κάθε πολίτης να εκτίθεται σε ένα σύνθετο μείγμα ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων διαφόρων συχνοτήτων, τόσο στο οικιακό όσο και στο εργασιακό του περιβάλλον”

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα 2008/2211 

Δεν είναι μόνο οι ιονίζουσες ακτινοβολίες βλαβερές;

Ο διαχωρισμός των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών σε ιονίζουσες και μη, δημιουργεί την λανθασμένη εντύπωση ότι η μόνη βιολογικά επιβλαβής διαδικασία είναι ο ιονισμός.

Οι ιονίζουσες ακτινοβολίες (= ραδιενεργές) ενεργοποιούν την παραγωγή ελευθέρων ριζών στα κύτταρα του ανθρωπίνου σώματος και μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στην δομή των χρωμοσωμάτων και της κυτταρικής μεμβράνης (μηχανισμοί που σχετίζονται με την ανάπτυξη καρκίνου).

Σε αντίθεση με τις μη ιονίζουσες ακτινοβολίες που είναι ως επί το πλείστον τεχνητές και έχουν εισαχθεί πρόσφατα στο περιβάλλον, οι ραδιενεργές – ιονίζουσες ακτινοβολίες υπήρχαν πάντοτε κατά την εξέλιξη του ανθρωπίνου είδους, γεγονός που σημαίνει ότι έχουμε αναπτύξει κάποιους μηχανισμούς προσαρμογής σε αυτές.

Αντίθετα η συνεχής και ολοένα αυξανόμενη έκθεση σε μη ιονίζουσες ακτινοβολίες από το ηλεκτρικό δίκτυο, τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας και από τις δεκάδες νέες ασύρματες εφαρμογές που προστίθενται καθημερινά, μπορεί μακροπρόθεσμα να προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία, μέσω μηχανισμών που δεν έχουν σχέση με τον ιονισμό.

“Μια κύρια σύγχρονη απειλή για την δημόσια υγεία είναι το τεχνητό ηλεκτρομαγνητικό νέφος. Αυτή η μη ιονίζουσα ηλεκτρομαγνητική ρύπανση είναι ιδιαίτερα ύπουλη, γιατί διαφεύγει τον εντοπισμό της από τις αισθήσεις μας – μια συνθήκη που προκαλεί μια περιφρονητική στάση σε σχέση με την ανάγκη για την προσωπική μας προστασία. Κι όμως, η φύση του φαινομένου αυτού είναι τέτοια που κυριολεκτικά δεν υπάρχει μέρος να κρυφτούμε”

Δρ. Gerard Hyland, βιοφυσικός, Πανεπιστήμιο Warwick, 2 φορές υποψήφιος βραβείου Νόμπελ Ιατρικής[4]

Ο ανθρώπινος οργανισμός παρουσιάζει πληθώρα βιολογικών αντιδράσεων ακόμη και σε χαμηλά (μη θερμικά) επίπεδα τεχνητών ακτινοβολιών: αύξηση κυτταρικού πολλαπλασιασμού, παραγωγή πρωτεϊνών του στρες, αύξηση δραστηριότητας των ελευθέρων ριζών, εκροή ασβεστίου, αύξηση διαπερατότητας αιματοεγκεφαλικού φραγμού, συντονισμός δεσμών υδρογόνου-οξυγόνου κ.α.

Ο οδηγός της Διεθνούς Επιτροπής για την Ηλεκτρομαγνητική Ασφάλεια (IECEM) αναλύει τις μη θερμικές επιπτώσεις και τους μηχανισμούς αλληλεπίδρασης των ακτινοβολιών με τους ζώντες οργανισμούς.

Η δυνατότητα πρόκλησης επιπτώσεων υγείας δεν εξαρτάται μόνο από την ένταση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων αλλά και από την διάρκεια και την περιοδικότητα της έκθεσης.

Μικρής διάρκειας και περιοδική έκθεση, ακόμη και σε υψηλής έντασης πεδία, ενδεχομένως να μην είναι επικίνδυνη αφού ο ανθρώπινος οργανισμός συνήθως μπορεί να επιδιορθώσει τις όποιες βλάβες (πιθανές εξαιρέσεις τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, οι ηλικιωμένοι, οι έγκυοι και τα παιδιά).

Αντίθετα η συνεχής και ταυτόχρονη έκθεση σε πολλαπλές πηγές ακτινοβολίας, οδηγεί στην χρόνια πρόκληση βιολογικών αντιδράσεων που έχουν μακροπρόθεσμα ανεξέλεγκτες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.

“Το σημαντικότερο σημείο που πρέπει να συνειδητοποιήσει ο κόσμος για τις ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, είναι ότι δεν είναι απαραίτητο να έχουν μεγάλη ένταση για να προκαλέσουν βιολογικές επιδράσεις. Υπάρχουν πια σημαντικές αποδείξεις ότι σήματα εξαιρετικά χαμηλής ισχύος έχουν συνέπειες”

Abraham Liboff, ερευνητής, Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, Πανεπιστήμιο Florida Atlantic[5]

Ποιοι μηχανισμοί δράσης των τεχνητών ακτινοβολιών συνδέονται με την πρόκληση πληθώρας επιπτώσεων υγείας;

Κυτταρική ενίσχυση ασθενών ηλεκτρομαγνητικών σημάτων

Παλαιότερα υπήρχε η άποψη ότι ακτινοβολίες χαμηλών συχνοτήτων δεν έχουν αρκετή ενέργεια (φωτόνια) και ως εκ τούτου ο οργανισμός μας δεν θα μπορούσε να τα ξεχωρίσει από τα φυσικά ηλεκτρομαγνητικά κύματα που παράγει το σώμα του (thermal noise).

Ωστόσο όπως έχουν δείξει έρευνες από το 1977 (Adey και Bawin) οι οργανισμοί μπορεί να αντιληφθούν εξωγενή ηλεκτρομαγνητικά σήματα πολύ χαμηλής έντασης και να εμφανίσουν μεγαλύτερη αντίδραση σε αυτά από ότι σε ισχυρότερα.

Η εξήγηση του φαινομένου της κυτταρικής ενίσχυσης ενός εξωγενούς σήματος έδωσε το 1994 στους Gilbert και Rodbell το βραβείο Νόμπελ. Οι πρωτεΐνες G ενοποιούν πολλαπλά σήματα εξωτερικά των κυττάρων και ενεργοποιούν διάφορα κυτταρικά συστήματα ενίσχυσης. Εξαιτίας αυτών, ένα και μόνο φωτόνιο ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας είναι ικανό να ξεκινήσει την μαζική είσοδο ασβεστίου μέσα στα κύτταρα, ενεργοποιώντας πολλές βιολογικές λειτουργίες.[6]

Διαταραχή των ιοντικών καναλιών που ελέγχονται από την τάση

Οι Panagopoulos et al. (2025)[7] παρέχουν μια ολοκληρωμένη και ενιαία βιοφυσική και βιοχημική εξήγηση για τις δυσμενείς βιολογικές και υγειονομικές επιπτώσεις των ανθρωπογενών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων (EMFs), εστιάζοντας ιδιαίτερα σε πεδία εξαιρετικά χαμηλής συχνότητας και ασύρματης επικοινωνίας.

Ο βασικός μηχανισμός περιλαμβάνει τη διαταραχή των ιοντικών καναλιών που ελέγχονται από την τάση, οδηγώντας σε οξειδωτικό στρες και βλάβη στο DNA, που με τη σειρά τους συμβάλλουν σε ένα ευρύ φάσμα ασθενειών όπως ο καρκίνος, οι νευροαναπτυξιακές διαταραχές, η υπογονιμότητα και η ηλεκτρομαγνητική υπερευαισθησία.

Το μοντέλο Ιοντικού Καναλιού με Αναγκαστική Ταλάντωση-Τάση (IFO-VGIC) δείχνει ότι τα ΗΜΠ διαταράσσουν τις ροές ιόντων ασβεστίου/καλίου/νατρίου μέσω των VGIC στις κυτταρικές μεμβράνες.

Οι ανώμαλες εισροές ιόντων ασβεστίου (Ca²⁺) στα κύτταρα, ενεργοποιούν ενζυματικές οδούς (π.χ., οξειδάσες NADPH, συνθάσες μονοξειδίου του αζώτου) που παράγουν δραστικές οξειδωτικές ρίζες (ROS).

Η υπερπαραγωγή ROS οδηγεί σε οξειδωτικό στρες (OS), βλάβη στο DNA, φλεγμονή και κυτταρική δυσλειτουργία.

Το οξειδωτικό στρες είναι μια ενοποιητική βιολογική οδός που εξηγεί διάφορες παρατηρούμενες επιπτώσεις στην υγεία, όπως ο καρκίνος, η νευροεκφύλιση, η υπογονιμότητα και η ηλεκτρομαγνητική υπερευαισθησία (EHS).

Παραγωγή πρωτεινών τους στρες

Μια από τις κύριες αιτίες πρόκλησης επιπτώσεων υγείας σύμφωνα με τον Δρ. Blank, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Κολούμπια και ερευνητή στον βιοηλεκτρομαγνητισμό, είναι το γεγονός ότι τα κύτταρά μας έχουν στρεσογόνο αντίδραση στις τεχνητές ακτινοβολίες, όπως συμβαίνει και με άλλες περιβαλλοντικές τοξίνες (βαρέα μέταλλα κ.α.)

Το ανθρώπινο DNA λειτουργεί σαν κεραία η οποία λαμβάνει ακόμη και χαμηλής ισχύος τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά σήματα χαμηλών και υψηλών συχνοτήτων και δίνει εντολή για την παραγωγή πρωτεϊνών του στρες.

Ο μηχανισμός προσαρμογής στο στρες ενεργοποιεί το ορμονικό μας σύστημα για να αντιμετωπίσει την κάθε παρουσιαζόμενη πρόκληση. Δυστυχώς είναι σχεδιασμένος για να λειτουργεί για προσωρινό διάστημα.

Η χρόνια παραγωγή πρωτεϊνών του στρες:

• συνδέεται με προβλήματα ύπνου, κατάθλιψη, πονοκεφάλους, γαστρικά και δερματολογικά προβλήματα, παχυσαρκία, καρδιοπάθεια, άσθμα, μολύνσεις, κ.α.[8]
• εξαντλεί το ανοσοποιητικό σύστημα και οδηγεί στην εμφάνιση αυτοάνοσων ασθενειών όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η νόσος του Lyme, ο Λύκος, η νόσος του Crohn, η σκλήρυνση κατά πλάκας, ο διαβήτης κ.α.[9]

Η παραπάνω επίδραση αποτελεί πιθανή εξήγηση για τα αποτελέσματα σημαντικού αριθμού ερευνών που συνδέουν τις τεχνητές ακτινοβολίες με τη λευχαιμία, τον καρκίνο του στήθους, του δέρματος, του εγκεφάλου, των όρχεων και του σιελογόνου αδένα, τις θρομβώσεις, τον διαβήτη, τις αποβολές εγκυμοσύνης, την ανδρική στειρότητα, το Αλτσχάϊμερ, την αϋπνία, τις νευρωτικές διαταραχές, την κατάθλιψη κ.α.

“Η καταγεγραμμένη καρκινογένεση σε ανθρώπους και ζώα, η βλάβη στο DNA/γενετική βλάβη, τα ευρήματα της λειτουργικής επιβίωσης (OS) και οι μειώσεις στην αναπαραγωγική ικανότητα λόγω βλάβης του DNA σε ωοθηκικά ή σπερματοζωάρια ή εμβρυϊκού θανάτου, όλα δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση:

Τα ανθρωπογενή ηλεκτρομαγνητικά πεδία (EMF) προκαλούν βλάβη στην λειτουργική επιβίωση και το DNA, υπογονιμότητα, καρκίνο και άλλες σχετικές παθολογίες.

Ο λόγος για τον οποίο παρατηρούνται οι ίδιες επιδράσεις σε μια μεγάλη ποικιλία ζώων, όπως θηλαστικά, πτηνά, έντομα κ.λπ., και ανθρώπους, είναι ότι όλες οι βιολογικές και οι επιπτώσεις στην υγεία ξεκινούν από τα κύτταρα και όλα τα κύτταρα είναι ουσιαστικά πανομοιότυπα σε όλα τα ζώα, τους ανθρώπους, ακόμη και τα φυτά.

Έχουν πανομοιότυπες μεμβράνες, ιόντα, ιοντικά κανάλια και αντλίες, βιομόρια όπως DNA, RNA, πρωτεΐνες κ.λπ., νερό, ROS, πανομοιότυπα κυτταρικά οργανίδια όπως πυρήνες, μιτοχόνδρια, ριβοσώματα, ενδοπλασματικό δίκτυο κ.λπ., και πολύ παρόμοιες μεταβολικές διεργασίες και ρυθμιστικούς μηχανισμούς.

Αυτές οι ομοιότητες σε κυτταρικό επίπεδο μεταξύ όλων των ζώων και των ανθρώπων είναι πολύ πιο θεμελιώδεις από τις διαφορές στον όγκο, τη μάζα, το σχήμα, τις μακροσκοπικές λειτουργίες, τη νοημοσύνη κ.λπ. Ως αποτέλεσμα, οποιαδήποτε επίδραση που προκαλείται από ηλεκτρομαγνητικά πεδία σε ζωικά κύτταρα, όπως η λειτουργικότητα, η βλάβη στο DNA κ.λπ., αναμένεται να προκληθεί και στα ανθρώπινα κύτταρα και αντίστροφα.”

Panagopoulos et al. (2025), A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields. Panagopoulos et al. Front. Public Health, 04 June 2025.  Sec. Radiation and Health. Volume 13 – 2025. https://doi.org/10.3389/fpubh.2025.1585441

Διαβάστε περισσότερα για τις επιπτώσεις των ακτινοβολιών:

Τι γνωρίζουμε σήμερα

Τοποθετήσεις φορέων και επιστημόνων

Πως οι ακτινοβολίες σχετίζονται με πληθώρα συμπτωμάτων

SOS για παιδιά και εγκύους

Ποιες οι επιπτώσεις στην υγεία από τα μη ιονίζοντα τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία (man made EMF);

Πολύ χαμηλά επίπεδα έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία προκαλούν στον άνθρωπο διάφορες βιολογικές αντιδράσεις, όπως αύξηση δραστηριότητας των ελευθέρων ριζών, εκροή ασβεστίου, αύξηση διαπερατότητας του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, σύνθεση πρωτεϊνών του στρες, διατάραξη ενδοκυτταρικής επικοινωνίας, συντονισμό δεσμών υδρογόνου-οξυγόνου, συσσώρευση αιμοπεταλίων, αυξημένη παραγωγή ισταμίνης, κ.ά.

Πλήθος ερευνών έχουν δείξει ότι οι τεχνητές ακτινοβολίες σχετίζονται με την πρόκληση ή επιδείνωση παιδικής λευχαιμίας, καρκίνου μαστού, εγκεφάλου και ακουστικών νεύρων, αϋπνίας, άσθματος, Αλτσχάϊμερ, υπογονιμότητας, αποβολών εγκυμοσύνης, κατάθλιψης, καρδιακής αρρυθμίας, νευρολογικών παθήσεων, παχυσαρκίας, διαβήτη, αυτιστικού συνδρόμου, υπερκινητικότητας, προβλημάτων προσοχής κ.ά.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) έχει εντάξει στα πιθανά καρκινογόνα τα μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων και τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων, ενώ το ραδόνιο θεωρείται αποδεδειγμένα καρκινογόνο.

Η Διεθνής Επιτροπή για την Ηλεκτρομαγνητική Ασφάλεια (IECEM) αναλύει τις μη θερμικές επιπτώσεις και τους μηχανισμούς αλληλεπίδρασης των ακτινοβολιών με τους ζωντανούς οργανισμούς.

Η έκθεση BioInitiative Report συνοψίζει χιλιάδες έρευνες για τις επιπτώσεις από μη ιονίζουσες ακτινοβολίες και αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη τεκμηρίωση των βιολογικών επιδράσεων και των ασφαλών ορίων μακροχρόνιας έκθεσης.

Στην ιστοσελίδα Powerwatch μπορεί κανείς να βρει λίστα ερευνών για τις επιπτώσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων ανά πηγή και αποτέλεσμα. Πάνω από 60% των ερευνών δείχνουν επιπτώσεις στην υγεία, ενώ μόνο το 15% δεν δείχνουν επιπτώσεις.

Η Επιστημονική Συμβουλευτική Ένωση Ραδιοσυχνοτήτων Ωκεανίας (ORSAA) είναι ανεξάρτητη επιστημονική οργάνωση που διερευνά τον αντίκτυπο των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στην υγεία και διαθέτει ελεύθερη κατηγοριοποιημένη βάση δεδομένων. Σύμφωνα με ανακοίνωσή της για τα δίκτυα 5G, από ανάλυση 1995 ερευνών, το 68% εμφανίζουν σημαντικές βιολογικές επιπτώσεις στην υγεία, όπως νευροαναπτυξιακές διαταραχές σε παιδιά, νευροεκφυλιστικές ασθένειες σε ενήλικες (άνοια, σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος Πάρκινσον), υπογονιμότητα, σοβαρές επιπτώσεις στον αναπαραγωγικό ιστό, ανοσολογικές διαταραχές, αλλεργίες, αυτοάνοσες ασθένειες, καθώς και βλάβες από οξειδωτικό στρες που σχετίζονται με πολλές χρόνιες ασθένειες.

Μια αντίστοιχη πλατφόρμα διαθέτει και το EMF-Portal του Πανεπιστημίου Aachen, που συνοψίζει συστηματικά ερευνητικά δεδομένα για τις επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων.

Πολλοί διεθνείς επιστημονικοί οργανισμοί έχουν εκδώσει προειδοποιήσεις για τις επιπτώσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων και προτείνουν τη δημιουργία νέων πιο αυστηρών ορίων έκθεσης, μεταξύ αυτών το EMFSCIENTIST και η Διεθνής Συμμαχία Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων (IEMFA). Στα μέλη τους περιλαμβάνονται και Έλληνες επιστήμονες από τα τμήματα Βιολογίας των πανεπιστημίων Πάτρας και Αθήνας.

“Έρευνες στο κυτταρικό επίπεδο αποδεικνύουν ότι η έκθεση σε ασύρματα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, ακόμη και σε επίπεδα πολύ μικρότερα από τα σημερινά όρια ασφαλείας, οδηγεί σε διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη, χρόνια κόπωση, πονοκέφαλο, μειωμένη ικανότητα μάθησης και απομνημόνευσης, αποβολές εγκυμοσύνης, πρόωρη παιδική θνησιμότητα και εκ γενετής παραμορφώσεις (...) Οι εκτεθειμένοι σε ακτινοβολία γονείς αποκτούν παιδιά με μεγαλύτερο ποσοστό καρκίνων του κεντρικού νευρικού συστήματος και άλλων προβλημάτων υγείας”

Δρ. Neil Cherry, Πανεπιστήμιο Lincoln Νέας Ζηλανδίας[10]

“Νέες έρευνες, δείχνουν ότι σχεδόν όλες οι μάστιγες που έπληξαν τον άνθρωπο από τον 20ο αιώνα, όπως η παιδική λευχαιμία, ο καρκίνος του στήθους, το κακόηθες μελάνωμα και το άσθμα μπορούν να συνδεθούν με τη χρήση του ηλεκτρισμού”

Δρ. Samuel Milham, Ιατρικός ερευνητής εξειδικευμένος στην εργασιακή επιδημιολογία[11]

“Εκτός από τα εργαστηριακά ευρήματα σχετικά με τις γενετικές βλάβες και τη στειρότητα, οι επιδημιολογικές μελέτες συνδέουν όλο και περισσότερο την έκθεση σε ανθρωπογενή ηλεκτρομαγνητικά πεδία με προβλήματα υγείας, γενετικές βλάβες και καρκίνο σε ανθρώπινους πληθυσμούς.

Πιο συγκεκριμένα, τα ELF EMF από γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και μετασχηματιστές υψηλής τάσης (50–60Hz) συνδέονται με την παιδική λευχαιμία και άλλους τύπους καρκίνου για εντάσεις μαγνητικού πεδίου έως 2 mG (0,2 μT) ή αποστάσεις από γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας έως 600m και εντάσεις ηλεκτρικού πεδίου έως 10V/m.

Τα WC EMF από διάφορες κεραίες, ιδίως ραδιοφωνικές εκπομπές και κεραίες κινητής τηλεφωνίας, έχουν συνδεθεί με διάφορες μορφές καρκίνου και γενετικές βλάβες. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 15–20 ετών, επιδημιολογικές μελέτες βρίσκουν μια αυξανόμενη συσχέτιση μεταξύ της χρήσης κινητών ή ασύρματων τηλεφώνων και των όγκων του εγκεφάλου στους ανθρώπους.”

Panagopoulos et al. (2025), A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields. Panagopoulos et al. Front. Public Health, 04 June 2025.  Sec. Radiation and Health. Volume 13 – 2025. https://doi.org/10.3389/fpubh.2025.1585441

Πότε υπερβαίνονται τα ασφαλή όρια έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες;

Τα ισχύοντα όρια έκθεσης στις μη ιονίζουσες ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, στην Ελλάδα και στις περισσότερες χώρες, βασίζονται μόνο σε θερμικές επιδράσεις από υψηλής έντασης πεδία και δεν λαμβάνουν υπόψη τους:

• τις νεότερες έρευνες που συνδέουν μη θερμικά επίπεδα έκθεσης με σημαντικές επιπτώσεις υγείας
• την δραματική αύξηση της ηλεκτρομαγνητικής ρύπανσης τα τελευταία χρόνια
• την συνεχή και ταυτόχρονη έκθεση του πληθυσμού σε πολλαπλές πηγές ακτινοβολίας και
• την διαφορετική απορρόφηση των ακτινοβολιών από ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού (π.χ. εγκύους, παιδιά κλπ)

Οι υπερβάσεις των ορίων της νομοθεσίας δεν είναι συχνές και συνήθως καταγράφονται πολύ κοντά σε ισχυρές πηγές ακτινοβολίας, όπως πάρκα ραδιοτηλεοπτικών κεραιών.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, πολλοί επιστημονικοί φορείς έχουν προτείνει νέα, χαμηλότερα όρια ασφαλούς έκθεσης για την προστασία του κοινού από τα τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία. Βασίζονται σε νεότερες έρευνες που δείχνουν ότι μη θερμικά επίπεδα ακτινοβολίας οδηγούν μακροπρόθεσμα σε σοβαρές επιπτώσεις υγείας.

Ένας από τους φορείς που προτείνουν χαμηλότερα όρια είναι η επιστημονική ομάδα BioInitiative Working Group, που περιλαμβάνει διεθνείς επιστήμονες από κορυφαία πανεπιστήμια, πρώην προέδρους της Bioelectromagnetics Society, συμβούλους του Ευρωπαϊκού Περιβαλλοντικού Πρακτορείου και άλλους έγκριτους επιστήμονες.

Οι υπερβάσεις των προτεινόμενων ορίων έκθεσης είναι σήμερα πολύ συχνές σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους και μπορεί να οφείλονται σε κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ασύρματα τηλέφωνα, μόντεμ, κάθε είδους ασύρματες συσκευές (ακόμα και γειτονικών κατοικιών), μετασχηματιστές, καλώδια και διανομή ηλεκτρικού ρεύματος της ΔΕΗ, παλιές ή προβληματικές ηλεκτρικές συσκευές και ηλεκτρική καλωδίωση με φθαρμένη μόνωση ή λάθη στις συνδέσεις.

Δείτε τα προτεινόμενα όρια έκθεσης εδώ.

“Τα όρια της έκθεσης του κοινού στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι ανεπαρκή. Δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις εξελίξεις στις τηλεπικοινωνίες και την ύπαρξη ευάλωτων ομάδων πληθυσμού όπως οι έγκυες, τα νεογέννητα και τα παιδιά”

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα 2007/2252[12]

"Προτείνουμε στα κράτη μέλη να λάβουν όλα τα εύλογα μέτρα για τη μείωση της έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία (...), να επανεξετάσουν την επιστημονική βάση για τα όρια ασφαλείας που έχουν τεθεί (...) να εφαρμόσουν όρια που θα καλύπτουν τόσο τις θερμικές επιδράσεις όσο και τις άθερμες ή βιολογικές επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (...) και να διοργανώσουν καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με τους κινδύνους από τις δυνητικά επιβλαβείς μακροπρόθεσμες βιολογικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία, ιδιαίτερα με στόχο τα παιδιά, τους εφήβους και τους νέους σε ηλικία αναπαραγωγής"

Συμβούλιο της Ευρώπης, Ψήφισμα 1815/2011

"Οι αρνητικές επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ρύπανσης μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες για να εκτιμηθούν, αν και κάποιες όπως η πρόκληση καρκίνου ήδη έχουν βγει στην επιφάνεια. Αυτό το γιγαντιαίο πείραμα στα παιδιά και τα εγγόνια μας μπορεί να οδηγήσει σε τεράστιες βλάβες στο μυαλό και το σώμα και έχει την προοπτική να προκαλέσει τραγωδία πρωτόγνωρων διαστάσεων, εκτός και αν ληφθούν άμεσα μέτρα"

Paul Rosch, καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή Νέας Υόρκης[13]

“Υπάρχουν σημαντικά επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία παλμικής διαμόρφωσης μπορεί να έχουν επιπτώσεις υγείας, με μακροχρόνια έκθεση σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Τα τωρινά όρια έχουν αγνοήσει την διαμόρφωση του κύματος σαν παράγοντα των επιπτώσεων στον άνθρωπο και γι’ αυτό είναι ανεπαρκή για την προστασία του κοινού από την χρόνια έκθεση σε μορφές παλμικά διαμορφωμένων σημάτων”

Bioinitiative Report (έκθεση διεθνούς ομάδας επιστημόνων που συνόψισε τα μέχρι σήμερα δεδομένα από περισσότερες από 2000 έρευνες για τις επιπτώσεις των τεχνητών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων)

“Τα επίπεδα έκθεσης στη συντριπτική πλειοψηφία όλων των προαναφερθεισών μελετών ήταν σημαντικά κάτω από τα επίσημα αποδεκτά όρια έκθεσης για τα ELF και τα RF EMFs, τα οποία συνιστώνται από έναν ιδιωτικό οργανισμό που ονομάζεται Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τις Μη Ιονίζουσες Ακτινοβολίες (ICNIRP) για την πρόληψη των εκκενώσεων σε ανθρώπους στην περίπτωση των ELF και της οξείας θέρμανσης ζωντανών ιστών στην περίπτωση των RF/WC EMFs. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτός ο οργανισμός αγνοεί αυθαίρετα τα συντριπτικά στοιχεία για τις μη θερμικές επιπτώσεις που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των επιπτώσεων των ανθρωπογενών EMFs, και όμως, οι κυβερνήσεις υιοθετούν τις συστάσεις του αντί να ακολουθούν την Αρχή της Προφύλαξης, η οποία υπαγορεύει το προφανές, ότι καμία νέα τεχνολογία δεν πρέπει να εφαρμόζεται εκτός εάν όσοι την προωθούν έχουν αποδείξει την ασφάλειά της πέραν πάσης αμφιβολίας.”

Panagopoulos et al. (2025), A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields. Panagopoulos et al. Front. Public Health, 04 June 2025.  Sec. Radiation and Health. Volume 13 – 2025. https://doi.org/10.3389/fpubh.2025.1585441

Πως μπορώ να διαπιστώσω αν εκτίθεμαι σε αυξημένες τιμές ακτινοβολίας;

Οι μετρήσεις των αόρατων ηλεκτρομαγνητικών πεδίων είναι ο μοναδικός τρόπος να διαπιστώσετε αν στους χώρους όπου περνάτε τον περισσότερο χρόνο σας υπάρχουν υπερβάσεις των προτεινόμενων ορίων έκθεσης στις τεχνητές ακτινοβολίες εξαιτίας εμφανών και μη πηγών ακτινοβολίας (κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ασύρματα τηλέφωνα, και μόντεμ-ρούτερ Wi-Fi, ηλεκτρικές συσκευές, καλώδια, πυλώνες, μετασχηματιστές κ.α.).

Μπορείτε να μετρήσετε τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία στον χώρο σας, αγοράζοντας ή ενοικιάζοντας έναν μετρητή ακτινοβολίας ή καλώντας έναν μηχανικό για να μετρήσει τα επίπεδα ηλεκτρομαγνητικών πεδίων.

Η συνεχής αύξηση της ηλεκτρομαγνητικής ρύπανσης κάνει τις μετρήσεις ακτινοβολίας πιο επίκαιρες και αναγκαίες από ποτέ, ιδιαίτερα για τις πιο ευάλωτες ομάδες πληθυσμού (έγκυοι, παιδιά, ηλικιωμένοι και ασθενείς).

Μετρώντας τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία θα μπορέσετε παράλληλα να μειώσετε σημαντικά την καθημερινή σας επιβάρυνση, εντοπίζοντας και αποφεύγοντας τα ηλεκτρομαγνητικά hotspots και με πολλούς άλλους τρόπους που αναφέρονται αναλυτικά στον οδηγό με συμβουλές προστασίας της Home Biology ή ακολουθώντας τις προτάσεις που σας παρέχει ο μηχανικός της Home Biology με την υπηρεσία Ελέγχου Ηλεκτρομαγνητικής Επιβάρυνσης.

Οι μετρήσεις ακτινοβολίας χρειάζονται μόνο όταν υπάρχει κάποια σημαντική πηγή ακτινοβολίας σε κοντινή απόσταση;

Τα υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας σε ένα χώρο δεν σχετίζονται μόνο με την γειτνίαση με κάποια φανερή εξωτερική πηγή ακτινοβολίας αλλά και με την παρουσία μη εμφανών πηγών ή/και γνωστών πηγών που οι περισσότεροι δεν υποψιάζονται ότι παράγουν σημαντικά πεδία.

Για παράδειγμα κοινές ασύρματες συσκευές που χρησιμοποιείτε εσείς ή οι γείτονες σας (όπως οι βάσεις των ασύρματων τηλεφώνων και τα ασύρματα μόντεμ) συχνά σας εκθέτουν σε υψηλότερες τιμές ακτινοβολίας από ότι γειτονικές κεραίες κινητής τηλεφωνίας λόγω κοντινότερης απόστασης και καλύτερης διάδοσης στο εσωτερικό των κατοικιών.

Παρομοίως τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι η συνηθέστερη αιτία υψηλών τιμών μαγνητικών πεδίων είναι τα καλώδια χαμηλής τάσης της ΔΕΗ που υπάρχουν παντού (και ειδικά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές είναι συνήθως υπερφορτωμένα), και όχι οι πιο «διάσημοι» πυλώνες υψηλής τάσης.

Σε όλα αυτά να προσθέσουμε και μια πληθώρα μη εμφανών πηγών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων που βρίσκονται γύρω μας χωρίς να τις αντιλαμβανόμαστε όπως:

• καμουφλαρισμένες κεραίες κινητής τηλεφωνίας σε ψεύτικες καμινάδες, ηλιακοί θερμοσίφωνες, διαφημιστικές πινακίδες κ.α..(κεραίες κινητής υπάρχουν πλέον σχεδόν σε κάθε γειτονιά και το καμουφλάρισμα τους αποτελεί συνηθισμένη τακτική των εταιρειών για να αποφευχθούν προβλήματα με τους γείτονες)
• κεραίες ραδιοερασιτεχνών, ραδιοδικτύων αστυνομίας, ραδιοταξί, μεταφορικών εταιρειών και σωμάτων ασφαλείας, ραντάρ αεροδρομίων, λιμανιών, στρατού, μετεωρολογικά κ.α.
• ασύρματες συσκευές από τους γείτονες (ασύρματα τηλέφωνα και μόντεμ, baby monitors, ασύρματοι συναγερμοί, ενισχυτές σήματος κινητής τηλεφωνίας κ.α.)
• υπόγεια καλώδια και μετασχηματιστές της ΔΕΗ
• αγείωτες ηλεκτρικές συσκευές
• προβλήματα στην ηλεκτρική καλωδίωση (φθαρμένη μόνωση, σφάλματα στις συνδέσεις των κυκλωμάτων κ.α.)
• ραδιενεργά δομικά υλικά ή διαρροή ραδιενεργού ραδονίου από ρωγμές και σωληνώσεις

Που συνήθως καταγράφονται υψηλότερες τιμές ακτινοβολιών;

• Στις πυκνοκατοικημένες περιοχές λόγω της παρουσίας περισσότερων κεραιών κινητής τηλεφωνίας, της μεγαλύτερης κατανάλωσης ρεύματος και του πιο πυκνού δικτύου διανομής ηλεκτρισμού
• Σε κατοικίες στις οποίες τα καλώδια χαμηλής τάσης περνούν πολύ κοντά από χώρους υψηλής χρήσης (υπνοδωμάτια, σαλόνι κ.α.)
• Σε κατοικίες που γειτνιάζουν με κεραίες κινητής τηλεφωνίας, με γραμμές υψηλής τάσης ή μετασχηματιστές της ΔΕΗ
• Σε γραφεία λόγω της πληθώρας ηλεκτρικών και ασύρματων συσκευών
• Στις πολυκατοικίες λόγω της παρουσία πληθώρας ασύρματων τηλεφώνων και δικτύων ίντερνετ
• Σε παλαιότερες κατοικίες ή σε κατοικίες όπου έχουν γίνει ηλεκτρολογικές μετατροπές
• Στους υψηλότερους ορόφους των κτιρίων που λόγω θέσης είναι συνήθως περισσότερο εκτεθειμένοι στις ασύρματες ακτινοβολίες από ότι οι ισόγειοι ή υπόγειοι χώροι
• Στους χαμηλούς ορόφους με ελλιπή εξαερισμό λόγω ανεβασμένων επιπέδων ραδονίου

Για ποιες ομάδες πληθυσμού είναι πιο σημαντικές οι μετρήσεις ακτινοβολίας;

Για τις εγκύους και τα παιδιά, καθώς η αυξημένη έκθεση τους σε ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, μπορεί να έχει μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στην νοητική ανάπτυξη των ανηλίκων σύμφωνα με κάποιους επιστήμονες.

"Η μέτρηση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στο κρεβάτι της μητέρας αποτελεί έναν από τους απαραίτητους προγεννητικούς ελέγχους. Αν τα επίπεδα είναι υψηλά, το παιδί είναι πιθανό να αναπτύξει νευρολογικές ανωμαλίες μέσα στα 2 πρώτα χρόνια ζωής" 

Δρ. Ντίτριχ Κλινγκχαρτ, διευθυντής Ινστιτούτου Νευροβιολογίας στην Ουάσιγκτον

Για τους ασθενείς ή όσους παρουσιάζουν ανεξήγητα συμπτώματα υγείας καθώς η συνεχής και μακροχρόνια έκθεση σε πληθώρα τεχνητών ακτινοβολιών πιθανά σχετίζεται με την ανάπτυξη πληθώρας συμπτωμάτων υγείας σε σημαντική μερίδα πληθυσμού

"Η ανεμπόδιστη και συνεχής διείσδυση των ασύρματων ακτινοβολιών στους χώρους εργασίας και τα σπίτια (και ειδικά στα υπνοδωμάτια - απαραίτητους χώρους ξεκούρασης και αναζωογόνησης) προκαλεί αδιάκοπο στρες και εμποδίζει την πλήρη ανάρρωση του ασθενούς (...)Είναι πλέον ξεκάθαρη η χρονική και χωροταξική σύνδεση της εμφάνισης ασθενειών με περιπτώσεις γειτονικής εγκατάστασης κεραίας κινητής τηλεφωνίας, εκτεταμένης χρήσης κινητού τηλεφώνου, εγκατάστασης ασύρματου τηλεφώνου στο ίδιο ή σε διπλανά σπίτια κ.α.(...) Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο χρόνιες ασθένειες να βελτιώνονται ή να θεραπεύονται σε σύντομο χρόνο από την μείωση της ηλεκτρομαγνητικής ρύπανσης στο περιβάλλον του ασθενούς" 

The Freiburger Appeal - Ψήφισμα της Ένωσης Περιβαλλοντικής Ιατρικής Γερμανίας (IGUMED)

Είναι εύκολο να μετρήσω τα επίπεδα ακτινοβολίας στους χώρους μου;

Η Home Biology, έχοντας μεγάλη εμπειρία στη χρήση μετρητών ακτινοβολίας, σας παρέχει μετρητές ακτινοβολίας που είναι εύκολοι στη χρήση, έχουν οικονομική τιμή και παρέχουν ότι χρειάζεται για την απλή και αξιόπιστη μέτρηση της ακτινοβολίας σε ένα χώρο.

Επιπλέον, εξειδικευμένος μηχανικός της Home Biology είναι πάντα στη διάθεση σας για την επίλυση οποιασδήποτε απορίας σχετικά με την χρήση των μετρητών ακτινοβολίας και την ερμηνεία των αποτελεσμάτων των μετρήσεων σας.

Αν δεν θέλετε να μετρήσετε την ακτινοβολία μόνοι σας, ζητήστε τον Έλεγχο Ηλεκτρομαγνητικής Επιβάρυνσης της κατοικίας ή του χώρου εργασίας σας από μηχανικό της Home Biology, που περιλαμβάνει μετρήσεις όλων των ειδών ακτινοβολίας και αναλυτική μελέτη με προτάσεις για την μείωση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στον κάθε χώρο.

Μάθετε περισσότερα για τους μετρητές ακτινοβολίας και πως θα μετρήσετε.

Ενοικιάστε έναν μετρητή ακτινοβολίας.

Ζητήστε τον Έλεγχο Ηλεκτρομαγνητική Επιβάρυνσης από μηχανικό της Home Biology.

Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται οι μετρητές ακτινοβολίας;

Οι μετρητές ακτινοβολίας έχουν διαφορετικές προδιαγραφές, μετρούν τις ακτινοβολίες από διαφορετικές πηγές με διαφορετικές συχνότητες εκπομπής, καταγράφουν άλλα μεγέθη, με διαφορετικά όρια ασφαλείας και χωρίζονται βασικά σε:

Μετρητές υψηλών συχνοτήτων μετρούν τις ακτινοβολίες από ασύρματες πηγές ακτινοβολίας όπως κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ασύρματα μόντεμ -ρούτερ ίντερνετ (wi-fi), ασύρματα τηλέφωνα, baby monitors κ.α.

Μετρητές xαμηλών συχνοτήτων που μετρούν τις ακτινοβολίες από ενσύρματες πηγές ακτινοβολίας όπως πυλώνες υψηλής τάσης, μετασχηματιστές, καλώδια ρεύματος, πρίζες κ.α.

Μετρητές ακτινοβολίας χαμηλών και υψηλών συχνοτήτων που μετρούν την ακτινοβολία από ενσύρματες και ασύρματες πηγές, ωστόσο δεν έχουν κάποια προηγμένα χαρακτηριστικά που έχουν οι εξειδικευμένοι μετρητές ακτινοβολίας.

Μετρητές ραδιενέργειας που μετρούν τις ακτινοβολίες από δομικά υλικά, υπέδαφος, πυρηνικά ατυχήματα, ιατρικά μηχανήματα, ραδόνιο κ.α.

Να αγοράσω/ενοικιάσω ένα μετρητή ακτινοβολίας ή να ζητήσω τον Έλεγχο Ηλεκτρομαγνητικής Επιβάρυνσης από εξειδικευμένο μηχανικό;

Ο Έλεγχος Ηλεκτρομαγνητικής Επιβάρυνσης:

• αποτελεί ευκολία όταν δεν θέλετε να ανακατευτείτε με τον χειρισμό συσκευών
• περιλαμβάνει μετρήσεις όλων των ειδών ακτινοβολίας (χαμηλών και υψηλών συχνοτήτων) και άλλες δύσκολες για τον ερασιτέχνη μετρήσεις (π.χ. ηλεκτρικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων) όπου απαιτείται
• είναι συνολικά πιο οικονομικός, αφού θα πρέπει να ξοδέψετε πολλά χρήματα στην αγορά/ενοικίαση μετρητών ακτινοβολίας για να έχετε μια ολοκληρωμένη καταγραφή των τεχνητών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων (δεν υπάρχει ένας μετρητής που να μετράει όλα τα είδη ακτινοβολίας!)
• γίνεται με τη χρήση επαγγελματικών μετρητικών διατάξεων με αυξημένη ευαισθησία, διευρυμένο φάσμα συχνοτήτων μέτρησης (για εντοπισμό περισσότερων πηγών ακτινοβολίας) και άλλα προηγμένα χαρακτηριστικά
• πραγματοποιείται από εξειδικευμένο έμπειρο μηχανικό που εγγυάται την αξιοπιστία των μετρήσεων και της ερμηνείας των καταγραφόντων τιμών
• παρέχει εξατομικευμένη μελέτη με προτάσεις μείωσης των επιπέδων ακτινοβολίας στον κάθε χώρο και δωρεάν επαναμέτρηση των επιπέδων ακτινοβολίας σε περιπτώσεις εφαρμογής λύσεων θωράκισης

Από την άλλη, η αγορά ή ενοικίαση ενός μετρητή ακτινοβολίας:

• Προτείνεται σε κατοίκους περιοχών εκτός Αττικής, όπου είναι πιο ακριβό και χρονοβόρο να πραγματοποιήσουμε Ελέγχους Ηλεκτρομαγνητικής Επιβάρυνσης
• Είναι ιδανική λύση αν σκοπεύετε να μετακομίσετε και θέλετε να ελέγξετε τα επίπεδα ακτινοβολίες σε αρκετές κατοικίες πριν καταλήξετε σε αγορά ή ενοικίαση.
• Προτείνεται όταν θέλουμε να ελέγχουμε τακτικά τις μεταβολές των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στους χώρους μας (π.χ. για την τοποθέτηση νέων κεραιών κινητής τηλεφωνίας, νέων ασύρματων συσκευών από τους γείτονες κ.α.).

Πως μπορώ να μειώσω την καθημερινή μου επιβάρυνση από τις ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες;

Δεν χρειάζεται να ξοδευτείτε ούτε να εγκαταλείψετε όλες τις τεχνολογικές ευκολίες για να αποφύγετε τις υπερβάσεις των ορίων έκθεσης σε τεχνητές ακτινοβολίες.

Υπάρχουν αρκετές απλές λύσεις για την μείωση των επιπέδων ακτινοβολίας ανάλογα με το είδος της πηγής.

Διαβάστε στον νέο οδηγό της Home Biology πολλές απλές συμβουλές προστασίας από τις πιο συνηθισμένες πηγές ακτινοβολίας.

Τα προϊόντα προστασίας από ακτινοβολίες και οι λύσεις ηλεκτρομαγνητικής θωράκισης χώρων προτείνονται μόνο όταν δεν μπορούμε να απομακρύνουμε ή αντικαταστήσουμε την πηγή ακτινοβολίας ή η μείωση της έκθεσης που επιτυγχάνουμε με άλλες μεθόδους δεν είναι επαρκής.

Εξατομικευμένες προτάσεις για την μείωση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων σε κάθε χώρο σας περιλαμβάνει ο Έλεγχος Ηλεκτρομαγνητικής Επιβάρυνσης από μηχανικό της Home Biology.

Εκτός από απλές λύσεις απομάκρυνσης / κατάργησης / αντικατάστασης πηγών ακτινοβολίας, μείωση της έκθεσης είναι εφικτή και με διάφορα προιόντα προστασίας που θα βρείτε στην σελίδα της Home Wellness:

• Οι θήκες ηλεκτρομαγνητικής θωράκισης HB Wireless Pocket Shield καλύπτουν τα ασύρματα modem/routers, wi-fi repeaters, powerline adaptors, baby monitor κ.α. (και τις εξωτερικές κεραίες αν υπάρχουν) και μειώνουν σε ποσοστό 90% την εκπεμπόμενη ακτινοβολία, αλλά διατηρούν το σήμα (Wi-Fi κ.α.) τουλάχιστον στους κοντινούς της ασύρματης συσκευής χώρους.
• Ρούχα, εσώρουχα και παπούτσια με ίνες από ασήμι προσφέρουν ολόσωμη προστασία από τις ασύρματες εκπομπές. Απαραίτητα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή σε επαγγελματικά εκτιθέμενους.
• Καπέλα και σκούφοι με ίνες από ασήμι παρέχουν σημαντική προστασία στον εγκέφαλο. Προτείνονται ιδιαίτερα όταν η έκθεση σε ασύρματες ακτινοβολίες δεν μπορεί να αποφευχθεί (π.χ. οδηγοί λεωφορείων με κεραίες πάνω από τη θέση τους) ή σε άτομα με ηλεκτροϋπερευαισθησία.
• Γυαλιά με φίλτρο μπλε φωτός, προστατεύουν τα μάτια από την επιβάρυνση κάθε είδους οθονών.
• Διάφορα gadgets προστασίας EMF όπως μάσκα προσώπου με ίνες από ασήμι, μάσκα ύπνου, θήκη κινητού και weighted blanket (βαριά κουβέρτα), η οποία προστατεύει από τις ακτινοβολίες και παρέχει μια ήπια, σταθερή πίεση πάνω στο σώμα (σαν να σε αγκαλιάζει κρατάει κάποιος - όπως τα μωρά που τυλίγονται), βοηθώντας τον ύπνο με την μείωση του στρες και της υπερέντασης (Deep Pressure Stimulation).
• Το κάλυμμα ΗΒ Wireless Belly Shield τοποθετείται πάνω σας κατά τη χρήση κινητού τηλεφώνου, smartphone, tablet, laptop ή άλλης φορητής ασύρματης συσκευής και ανακλά την ασύρματη ακτινοβολία σε ποσοστό 90%, προστατεύοντας κοιλιά, έμβρυο (σε περίπτωση κύησης) και τα ευαίσθητα στα μικροκύματα γεννητικά όργανα.
• Για την πλύση όλων των ευαίσθητων υφασμάτων θωράκισης σας προτείνουμε το ειδικό υγρό απορρυπαντικό TEXCARE.
• Προστατευτείτε τις κρίσιμες ώρες του ύπνου από την ηλεκτρομαγνητική ρύπανση με κουνουπιέρες κρεβατιών YSHIELD ή SAFECAVE από υφάσματα με ίνες από χαλκό και ασήμι.
• Οι κουνουπιέρες δεν αφήνουν να διεισδύσει η ακτινοβολία από καμία κατεύθυνση παρά μόνο από το κάτω μέρος του κρεβατιού , το οποίο μπορεί να θωρακιστεί τοποθετώντας κάτω από το στρώμα ή το κρεβάτι θωρακισμένο κάλυμμα δαπέδου.
• Πιο οικονομικές λύσεις είναι οι σκηνές και ο υπνοθάλαμος που παρέχουν ολόπλευρη προστασία, αλλά και τα σεντόνια, καλύμματα και sleeping bag ηλεκτρομαγνητικής θωράκισης.  

Περισσότερα προϊόντα προστασίας στο www.home-biology.gr!

• Τα παράθυρα και οι μπαλκονόπορτες, αποτελούν συνήθως τα πιο ευάλωτα σημεία για την διείσδυση ακτινοβολίας από κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ραντάρ κ.α. και μπορούν να θωρακιστούν τοποθετώντας αυτοκόλλητη μεμβράνη  ή κουρτίνα ηλεκτρομαγνητικής θωράκισης.
• Οι μεμβράνες θωράκισης, έχουν ανακλαστική μεταλλική επίστρωση, είναι αυτοκόλλητες,  τοποθετούνται εσωτερικά σε οποιοδήποτε τύπο τζαμιών, παρέχουν και αντιηλιακή προστασία και μπορείτε να τις τοποθετήσετε μόνοι σας ή με την βοήθεια συνεργαζόμενου συνεργείου.
• Οι κουρτίνες θωράκισης, κατασκευάζονται από υφάσματα με πατενταρισμένη πλέξη νημάτων με χαλκό ή/και ασήμι και έχουν το πλεονέκτημα ότι παρέχουν προστασία ακόμα και με ανοιχτά τα παράθυρα / μπαλκονόπορτες (βολικό το καλοκαίρι), ενώ μπορούν να μεταφερθούν και σε περίπτωση μετακόμισης. Μπορείτε να παραγγείλετε το ύφασμα και να το ράψετε εσείς ή να έρθει έτοιμο ραμμένο σε κουρτίνα για κρέμασμα σε ράγα ή κουρτινόξυλο.
• Η πρώτη επιλογή για την εσωτερική ή εξωτερική θωράκιση τοίχων / οροφών που βλέπουν σε κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ασύρματες συσκευές γειτόνων κ.α. είναι η μπογιά θωράκισης. Αποτελεί μαύρη μπογιά ακρυλικού τύπου, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα σαν πρώτη στρώση από οποιονδήποτε επαγγελματία ή ερασιτέχνη ελαιοχρωματιστή. Από πάνω βάφεται χωρίς δυσκολία, με συμβατικές πλαστικές ή ακρυλικές μπογιές (θα απαιτηθούν 1-4 χέρια κάλυψης ανάλογα με το τελικό χρώμα – π.χ. 3-4 χέρια για λευκό χρώμα).
• Στις περιπτώσεις όπου οι τιμές ακτινοβολίας είναι αρκετά ανεβασμένες (>10000μW/m2), προτείνουμε την λύση του μεταλιζέ υφάσματος HNV100 (υλικό: πολυεστέρας, χαλκός, νικέλιο - ποσοστό θωράκισης 100dB - κόστος 26-65€/m2 ανάλογα με την ποσότητα παραγγελίας), που μπορεί να κολληθεί ως ταπετσαρία, τουλάχιστον στις πλευρές κοντά σε σημεία υψηλής χρήσης που βλέπουν προς την πηγή.
• Άλλες εναλλακτικές λύσεις για τοίχους/οροφές είναι οι ταπετσαρίες θωράκισης K150 ή το ανοξείδωτο πλέγμα θωράκισης V4A10-V4A03 (ανοξείδωτος χάλυβας -ποσοστό θωράκισης 40-50dB - κόστος 11-65€/m2 ανάλογα με το είδος και την ποσότητα παραγγελίας - για τοποθέτηση πίσω από γυψοσανίδα).
• Το πολυεστερικό ύφασμα ηλεκτρομαγνητικής θωράκισης HNV100 όπως και οι μπογιές ηλεκτρομαγνητικής θωράκισης, οι ταπετσαρίες και το πλέγμα έχουν καλή διαπνοή (υλικά θωράκισης όπως συμπαγή φύλλα μετάλλων δεν είναι διαπνέοντα, συγκρατούν την υγρασία και κάνουν τους τοίχους ευάλωτους στην μούχλα).Δεν περιέχουν τοξικά στοιχεία (οι μπογιές και οι ταπετσαρίες που παράγονται από την YSHIELD πιστοποιούνται διαρκώς από τον οργανισμό TÜV-SÜD). Πτητικές ουσίες θα υπάρχουν πιθανότατα στην περίπτωση που χρησιμοποιηθεί κόλλα για τις ταπετσαρίες ή το μεταλιζέ ύφασμα HNV. H μπογιά και το πλέγμα είναι πιο ανθεκτικά στην πάροδο του χρόνου, σε σχέση με το υλικό HNV100 ή τις ταπετσαρίες.

 

^[1] Actual or potential effects of ELF and RF/MW radiation on enhancing violence and homicide, and accelerating aging of human, animal or plant cells. Dr Neil Cherry Associate Professor of Environmental Health Lincoln University New Zealand www.neilcherry.com/documents/90_s8_EMR_and_Aging_and_violence.pdf

^[2] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

^[3] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

^[4] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

^[5] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

^[6] James Oschman, Energy Medicine in Therapeutics and Human Performance

^[7] Panagopoulos et al. (2025), A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields. Panagopoulos et al. Front. Public Health, 04 June 2025.  Sec. Radiation and Health. Volume 13 – 2025. https://doi.org/10.3389/fpubh.2025.1585441

^[8] Mayo Clinic, How Stress Affects Health, http://www.mayoclinic.com/health/stress/SR00001

^[9] Stress Proteins in Medicine, http://www.researchandmarkets.com/reportinfo.asp?report_id=1310105&t=t&cat_id=

^[10] Actual or potential effects of ELF and RF/MW radiation on enhancing violence and homicide, and accelerating aging of human, animal or plant cells. Dr Neil Cherry Associate Professor of Environmental Health Lincoln University New Zealand, neilcherry.com/documents/90_s8_EMR_and_Aging_and_violence.pdf

^[11] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

^[12] European Parliament resolution of 4 September 2008 on the mid-term review of the European Environment and Health Action Plan 2004-2010 (2007/2252(INI),

^[13] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

^[14] Actual or potential effects of ELF and RF/MW radiation on enhancing violence and homicide, and accelerating aging of human, animal or plant cells. Dr Neil Cherry Associate Professor of Environmental Health Lincoln University New Zealand, neilcherry.com/documents/90_s8_EMR_and_Aging_and_violence.pdf